Một
người thanh niên đang ngồi trên một tảng đá gần nhà vào một ngày nọ.
Một nhóm những người thông tuệ từ ngôi làng của anh đi ngang qua và một
người trong số họ cất tiếng hỏi, “cậu đang làm gì thế, hỡi người trai
trẻ?”
“Thưa,
không làm gì cả,” người thanh niên trả lời. “Không có việc gì để làm ở
trong ngôi làng giản dị này.” Cậu lượm một hòn đá và ném lên một con
chim đang hót trên cành cây. “Không có gì đáng để làm ở nơi này, và cũng
không có gì đáng để suy nghĩ.”
“Và
thế là cậu ngồi ở đây và chẳng làm gì cả ư?” một bà cụ tóc trắng nói.
“Hãy đi và tìm điều quan trọng trong đời.” Người trai trẻ nhìn vào bà
cụ, nghĩ xem cụ khoảng bao nhiêu tuổi. Bà nói tiếp, “Hãy tìm ra điều gì
quan trọng trong cuộc đời mà cậu đang sống đây, xem có đáng giá không
chứ. Đi đi!”
Người
thanh niên ngồi lại một hồi lâu nữa. Những trưởng lão đang bảo cậu điều
phải làm một lần nữa. Và rồi, bởi vì thực ra cậu cũng chẳng có việc gì
khác để làm, nên cậu bắt đầu cất bước trên đường. Cậu nghĩ rằng mình
đang bắt đầu một hành trình không phải để tìm một điều gì; chắc chắn cậu
ta sẽ không tìm ra ý nghĩa của cuộc đời. Nhưng cậu ta sẽ rời khỏi
làng.
Một
trong những người thông tuệ trong làng nói với cậu rằng những bí mật
của cuộc sống có thể tìm thấy trên đường đi từ bờ biển đên núi non. “Ô,
có thể…” cậu nghĩ khi đang bước đi. “Mọi thứ có thể tốt hơn là ở mãi tại
một nơi.” Cậu sẽ đi từ bờ biển đến đỉnh núi.
Chẳng
bao lâu cậu đến bờ biển. Bước đi dọc theo bãi biển hàng dặm. Ngắm nhìn
những làn sóng vỗ vào bãi cát. Lắng nghe khi nhìn những đàn chim bay
trên bầu trời. Tất cả đều im ắng, và rồi thì cậu nghe tiếng thì thầm của
làn gió. Cậu dừng lại và cố gắng lắm để hiểu ngôn ngữ của gió.
Làn
gió nói, “tôi là thế giới, và tôi mở rộng ra cho cậu. Tôi mở rộng ra
đến những đàn chim trên bầu trời và con sao biển trong làn sóng. Tôi ở
đây vì cậu và cho tất cả những động vật. Có những cơ hội cho tất cả, và
không có ai là đặc biệt trong tâm tôi. Tất cả những đối tượng đều cùng
dưới một quy luật. Tất cả mọi thứ phải theo quy luật của trái đất. Quyền
lợi được mang đến từ sự làm việc khó nhọc, bằng sự nhận lãnh trách
nhiệm mà mỗi thứ làm nên.”
Chàng
thanh niên nghĩ rằng làn gió ngu ngơ thế nào ấy. Con người chắc chắn
quan trọng hơn những tạo vật khác một cách rõ ràng. Con người đầy năng
lực hơn những con chim hay những con cá,hay những động vật trên cánh
đồng và rừng rậm. Khi chàng thanh niên lắng nghe, cậu để ý thấy làn sóng
vừa đẩy một con sao biển nằm chờ chết trên bãi biển. Cậu khom người và
nâng con sao biển từ bãi cát và ném nó trở lại làn nước của đời sống sao
biển; cậu gật đầu và tiếp tục bước đi. “Chỉ có những quyền lợi cho
những ai nhận lấy trách nhiệm,” làn gió thì thầm bên tai cậu. Cậu tự gật
đầu; cậu cảm thấy sảng khoái tốt lành vì đã cứu con sao biển. Cậu đã
giành được cái quyền cảm thấy tử tế đạo đức về hành động của mình.
Người
thanh niên bước vào một thung lũng dài và hẹp. Cậu thấy một con gấu và
một con nai tại một dòng suối. Chúng đang uống nước và người trai trẻ
cảm thấy khát nước. Cậu cầm lấy một nhánh cây nặng và dài rồi hướng đến
dòng nước. Cậu vừa định la hét đến gấu và nai và vung cành cây lên khi
điều gì đấy làm cậu dừng lại. Thật là lạ lùng – gấu và nai đang uống
nước bên nhau. Cậu buông cành cây xuống và nói.
“Tôi
có thể uống một ngụm chứ?” cậu hỏi. Gầu và nai nhìn cậu và nói, “Hàng
khối nước đấy. Không ít ỏi thiếu thốn gì đâu. Nước là của tất cả chúng
ta.” Thế là người thanh niên khom người xuống và uống nước cho đã đời.
Và cậu nghe thông điệp, lập lại trong làn gió nhẹ, “Không khan hiếm; có
hàng khối cho tất cả chúng ta chia sẻ.”
Người
thanh niên mệt mỏi ngồi xuống để nghỉ ngơi, gấu và nai cũng đến ngơi
ngỉ cùng cậu.Cậu hỏi có phải gấu và nai là bạn với nhau không. Gấu nói,
“Không, chúng tôi không phải là bạn, nhưng chúng tôi đã học với nhau.”
Nai tiếp, “một ngày nọ gấu và tôi đến dòng suối cùng lúc. Gấu muốn nước,
tôi cũng thế. Tôi đã đá gấu với những cái móng chân cứng của tôi.”
Gấu tiếp, “và tôi đã cào nai với móng vuốt của tôi. Chúng tôi đã chiến đấu cho đến khi cả hai đểu tổn thương và đổ máu.”
Nai
tiếp, “Chẳng có ai trong chúng tôi vui sướng vì đánh nhau; cả hai chúng
tôi vẫn khát nước, và cả hai đều thương tổn. Dường như tốt hơn là đồng ý
không đấu đá nhau nữa, và để sẻ chia nước của dòng suối.” Và làn gió
thì thầm bên tai người thanh niên lần nữa, “Thật là sai lầm để chiến đấu
khi cả hai cùng muốn những thứ giống nhau và khi nó cùng đủ cho tất
cả.” Người thanh niên nghĩ một lúc nữa và rồi thì chia tay với gấu và
nai đang ngủ dưới làn nắng ấm.
Người
trai trẻ cất bước cho đến khi cậu lại cảm thấy mệt nhọc. Cậu tìm thấy
một nơi gần bụi rậm dày đặc những bông hoa để nghỉ ngơi. Trên bụi rậm,
một con bướm đang cố nhoài mình thoát khỏi chiếc kén chật chội bó chặc
nó. Bị quyến rũ, người thanh niên ngồi xuống tảng đá gần bên và nhìn
bướm vươn mình một cách chậm chạp. Thế rồi bướm bay ra khỏi kén. Người
thanh niên nghe tiếng kêu tanh tách trong những đóa hoa trên một cành
cây khác và quay đầu cậu lại, một con bướm khác đang chiến đấu để xuất
hiện. Với sự khao khát giúp đỡ, cậu xé toạc chiếc kén. Con bướm bên
trong chiếc kén thoát ra ngoài tự do, nhưng khó khăn mở đôi cánh của nó
rồi nín bặt, và chết trong im lặng. Người thanh niên bất động nhìn con
bướm không thể cử động. Con bướm này đáng ra đã vươn mình ra khỏi chiếc
kén một cách chậm chạp, mở đôi cánh nó, phơi mình trong ánh nắng, và rồi
cất cánh bay đi – nếu cậu không cố gắng giúp nó. Người trai trẻ cảm
thấy buồn bã. Một lần nữa cậu nghe làn gió thì thầm trong tai: "Hãy để
những kẻ khác tự làm việc của chính mình. Đừng cố gắng để làm thế họ.
Đây là Quy Tắc Thép."
Thế
rồi cậu chú ý đám mây mưa trên đỉnh núi. Làn gió lạnh, gay gắt bắt đầu
thổi lên. Rồi sấm chớp chói lòa trên sườn đồi, và tiếng sấm gầm thét.
Khi mưa đổ xuống từ bầu trời, người thanh niên tìm nơi ẩn trú trong một
chiếc hang nhỏ. Cậu nhìn gió bão quét ngang những chiếc lá của một cây
sồi to lớn vững chắc và thấy cả cây đồ sộ ấy gãy ngang. Cậu nhìn một cây
liễu cong mình và đu đưa, và cúi sát xuống mặt đất. Cậu nghe cây sồi
gãy đổ nói, "tôi mạnh, cứng, chắc, và bây giờ đổ gãy." Cây liễu nói,
"tôi mềm mại, uyển chuyển, tôi là món trò chơi của làn gió. Tôi uốn
mình." Khi cơn bão im dịu xuống, người thanh niên nghe một giọng thì
thầm, "uốn mình xuống như cây liễu hiện tại; và vì thế cậu có thể ngắm
những thứ to lớn và học từ chúng mà không gãy đổ."
Chẳng
bao lâu cơn mưa chấm dứt, mặt trời ló dạng, và người thanh niên đứng
lên và bước đi. Cậu mệt mỏi. Cậu bắt đầu tự nhủ với chính mình, nói rằng
chẳng hề gì cho dù cậu đi lên đỉnh núi hay không. Cậu ngồi xuống trong
bóng mát của một mỏm đá, và mặt đất lay chuyển bên dưới cậu. Làn gió
quất chung quanh những tảng đá và cảnh báo, "Đừng bỏ cuộc!" nó kêu gào
với cậu. "Đứng lên, và hoàn thành mong ước của cậu. Đứng lên!"
Tấn
thoái lưỡng nan, cậu do dự. Đột nhiên người trai trẻ nhìn vào cánh đồng
đáng yêu kia. Hương thơm của bông hoa và âm nhạc dịu dàng dường như bao
trùm khắp không gian, và người thanh niên bị lôi cuốn vào trong ấy.
Những người đang cười nói ca múa, và ăn uống thức ăn ngon lành. Và người
trai trẻ muốn tham dự vào cuộc vui của họ. Cậu cúi mình hái một vài
bông hoa để làm một tràng hoa rộ nở, và một đóa hoa hướng dương to lớn
nói dịu dàng với cậu. ''Đừng để đầu óc cậu bị lay chuyển bởi những thứ
ngọt ngào đẹp để của thời khắc này. Đừng để những tiếng cười của tiệc
tùng làm thay đổi tầm nhìn của cậu. Đừng cho phép sự quyến rũ này làm
đổi hướng con đường của cậu." Người thanh niên lắng nghe đóa hoa. Cậu
nhìn những người đang nô đùa một hồi lâu, và cậu hướng theo lối mòn đến
đỉnh núi.
Cậu
đã ướt đẫm mồ hôi và mệt nhoài khi thấy đỉnh núi. Một con ngựa đi
ngang, tươi mát và khí thế. Người trai trẻ tiến đến bắt lấy ngựa để cưỡi
lên đỉnh núi. Nhưng làn gió thổi qua người kỵ mã nói với cậu rằng, "Hãy
mạnh mẽ lên; cậu có thể làm việc ấy bằng sức của chính mình. Cậu không
cần sự cứu giúp."
Trên
đỉnh núi, người thanh niên thấy một con chim ưng với một cuộn giấy
trong mỏ của nó. Người thanh niên nghĩ, "Cuối cùng, đây là những ngôn từ
của tuệ trí!" Cậu tiến đến và lấy cuộn giấy trong mỏ chim ưng. Nhưng
chim vươn đôi cánh to lớn của nó và bay lên không trung. Trong tiếng kêu
rít của con chim to lớn ấy, người thanh niên nghe những lời này, "Đừng
cố gắng để lấy cuộn giấy ấy của tôi. Đừng giữ bí mật! Hãy tự hỏi những
gì cậu muốn."
Người
trai trẻ khóc trong thất vọng. "Mình đã đến từ nơi xa xôi, đi bộ bao
nhiêu dặm đường, và bây giờ mình cần tuệ trí của núi non." Cậu khóc. Van
xin hết lần này đến lần khác đến chim ưng hãy cho cậu tuệ trí mà cậu đã
đi tìm kiếm. Mệt mỏi, chẳng bao lâu sau người thanh niên rơi vào giấc
ngủ.
Cậu
tỉnh giấc và thấy mặt trời đã ló dạng, những con chim đang hót líu lo,
những bông hoa và cây cối đang uốn mình trong làn gió nhẹ. Cuộn giấy của
chim ưng đã nằm dưới chân cậu tự bao giờ. Cậu cầm lên để đọc. Cậu kinh
ngạc vì chẳng có gì trong ấy cả. Cậu cuộn tờ giấy lại và để trong túi
của mình. Một cách chậm rãi, chán nản người thanh niên bắt đầu bước theo
lối mòn trở về làng. Cậu nói với chính mình, cậu đã leo núi, và chẳng
học được gì. Đúng như cậu đã nghĩ. Chẳng có gì để học trong một hành
trình như thế.
Tuy
nhiên, khi bước đi, người trai trẻ nghĩ về những gì cậu đã thấy và
nghe. Cậu đã học được điều gì đó. Bất cứ khi nào dừng lại nghỉ ngơi, cậu
ghi lại những gì đã học trên cuộn giấy.
Lối
mòn xuống từ đỉnh núi dễ dàng hơn con đường đi lên núi, nhưng khi người
thanh niên bước đi, lần đầu tiên cậu chú ý nhiều thứ. Hành trình đến
bãi biển và nhà dường như dài hơn rất nhiều.
Vài
tuần sau, người thanh niên đã về đến nhà. Ngôi làng dường như sáng sủa
hơn, sạch sẽ hơn, đẹp đẽ hơn, dễ thương hơn trước đây. Cậu ngồi trên
tảng đá để nhìn chung quanh. Một nhóm những người thông tuệ dừng lại và
hỏi cậu đã học được gì. Người thanh niên rút cuộn giấy ra và đọc:
-Từ
làn gió bên bãi biển tôi học được rằng con người có những quyền lợi nếu
chúng ta giành lấy chúng bằng sự nhận lãnh trách nhiệm vì chính mình và
vì những người khác. Tôi đã thấy một con sao biển bị sóng đẩy vào bờ
chờ chết trên bãi cát. Tôi có thể cứu nó. Tôi đã nhặt nó lên và ném nó
trở lại làn nước. Tôi giành được quyền cảm thấy tốt đẹp về điều ấy. Tôi
đã học để xử dụng khả năng của chính mình, sức lực của mình cho những
điều tốt lành.
-
Từ nai và gấu bên cạnh hồ nước, tôi học rằng tranh đấu làm ta mất mát,
và nguồn tài nguyên thì đủ cho tất cả - nếu chúng ta biết cách sử dụng
chúng một cách thông minh. Thực tế, nai và gấu không phải là bạn, chúng
rất khác nhau. Nhưng chúng hiểu rằng, tất cả mọi tạo vật đều cần những
thứ gì đấy, và nếu chúng chiến đấu vì những thứ ấy, cả hai phía đều mất
mát.
-
Nai và gấu cũng dạy tôi rằng thật sai lầm nếu chúng ta đấu tranh nếu cả
hai đều cùng muốn một thứ như nhau; bằng đối thoại về vấn đề, chúng ta
có thể giải quyết chúng. Chiến tranh sẽ lãng phí tài nguyên và năng
lượng.
-
Từ cây sồi và cây liễu, tôi học được sự nguy hiểm của cứng nhắc và tuệ
trí của sự mềm dẻo. Cây sồi có thể mạnh mẽ nhất trong những cây cối. Nó
có thể đứng vững chống lại nhiều cơn bão. Tuy thế, nếu có một cơn bão
mạnh hơn sức chịu đựng của nó, cơn bão sẽ phá hủy toàn bộ cây sồi. Cây
liễu thì mong manh và những cành của nó như những sợi dây mảnh khảnh.
Cơn bão thổi qua nhánh lá của nó, nhưng những cành lá nó không bị gãy.
Cả cây uốn mình và đu đưa trong gió. Cây liễu, vì thế, thật sự mạnh hơn
cây sồi.
-
Từ những con bướm tôi học được rằng hãy để những kẻ khác tự làm những
việc của chính mình, rằng tôi không thể cứu giúp chúng. Làn gió gọi nó
là "Quy luật thép": Không nên làm điều gì cho người khác khi mà chính họ
có thể tự làm một mình. Tôi đã cố gắng để giúp con bướm cần sự giúp đỡ,
và sự cố gắng của tôi đã giết hại con bướm.
-
Từ cơn động đất tôi học rằng thật sai lầm để bỏ dở khi tôi vẫn còn khả
năng để tiếp tục. Tôi muốn dừng lại, để nghỉ ngơi, để bỏ cuộc, nhưng
trái đất rung chuyển bên dưới tôi. Những giá trị và những niềm tin của
tôi rõ ràng rằng tôi đang trong sự nguy hiểm. Sự nguy hiểm giúp cho tôi
nhận thức rằng hành động nào tôi phải làm. Để làm cho đời sống của tôi
thật sự đáng giá, tôi phải mạnh mẽ. Tôi phải tránh bỏ cuộc.
-
Từ hoa hướng dương tôi học rằng không nên đắm mình trong đam mê quyến
rũ của dục vọng, vì có những thứ nào đó có thể phá ngầm những nỗ lực cao
quý. Tôi đã học để nhận ra rằng những thứ có thể cám dỗ tôi khỏi những
mục tiêu của những hành động của tôi. Có nhiều sự làm xao lãng, và mặc
dù có những thời gian để giải trí, chúng ta phải hoàn thành những việc
làm của mình trước nhất.
-
Từ con ngựa tôi học sử dụng năng lượng của chính mình trước và không
tìm sự cứu giúp. Tôi học tin tưởng ở chính mình, dựa vào năng lực của
chính mình, và để thấy rằng việc làm của tôi đã được hoàn thành bởi
chính tôi.
-
Từ con chim ưng tôi học để hỏi những gì mình muốn, không giữ nó bí mật
trong chính mình bời vì người khác không thể đọc được những gì thầm kín
trong tôi. Họ không thể biết ngoại trừ tôi nói ra. Và tôi học rằng thật
sai lầm khi sử dụng sức mạnh để đạt được mục tiêu của mình.
Một
người thông tuệ trong làng nói, "Vâng cậu đã học phương thức hòa bình
và tuệ trí của một đời sống tốt đẹp để sống. Một người trai trẻ hiểu
những quy luật này để sống an bình trong chính mình, và cậu đã học để
sống hòa bình với những người khác. Bây giờ hãy đến và sống trong làng
của chúng ta."
Người
thanh niên nhìn vào những người thông tuệ, những người không trông già
nua đối với cậu nữa. Cậu bước xuống tảng đá và cùng bước đi qua làng.
AN ALLEGORY OF VALUES
Understanding Cultures
Susan Faust/Jean Zukowski
Tuệ Uyển chuyển ngữ